زبان‌ها و گویش‌های ایرانی
راهنمای نویسندگان
راهنمای نویسندگان نامۀ فرهنگستان
دوفصلنامۀ نامۀ فرهنگستان، که زیر نظرِ فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر میشود، نشریّهای علمی (علمیـپژوهشی) در حوزۀ مطالعات ادبیِ زبان فارسی است. این نشریّه، در حوزۀ اهداف و وظایف فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مقالات و یادداشت‌هایی در این زمینه‌ها منتشر می‌کند:
تحقیقات در زمینۀ ادبیّات کهن و معاصر فارسی در سراسر حوزۀ نفوذ این زبان؛ نقد و تصحیح متون فارسی؛ تاریخ ادبیّات و سبک‌شناسی؛ بلاغت و نقد و نظریّۀ ادبی؛ زبان و ادبیّات ایران باستان؛ مسائل زبان‌شناختی؛ ادبیّات عامّۀ فارسی؛ و تحقیقات در زمینۀ آموزش زبان فارسی.
چون فرهنگستان، در موضوعات تخصّصی، نشریّات ادبیّات انقلاب اسلامی، ادبیّات تطبیقی، دستور، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، شبه قارّه، فرهنگ‌نویسی، مطالعات آسیای صغیر و مطالعات واژه‌گزینی را منتشر می‌کند، توصیه میشود نویسندگان مقالاتِ خود را، در زمینه‌های تخصّصیِ مزبور، برای آن ویژه‌نامه‌ها بفرستند.
شرایط پذیرش مقالات[1]
- ویژگی‌های کلّی
- مقاله باید نتیجۀ تحقیقات نویسنده/ نویسندگان باشد و، در آن، نکته‌هایی تازه طرح و شرح شده باشد؛
- حفظ امانت در نقل اقوال و نظریّات دیگران ضروری است و باید با ارجاع دقیق به منابعِ معتبر همراه باشد؛
- مقاله نباید در نشریّهای دیگر منتشر یا هم‌زمان به نشریّهای دیگر فرستاده شده باشد؛
- چاپ مقاله مشروط به تأیید نهاییِ هیئت تحریریّۀ نشریّه است؛
- گواهی پذیرش مقاله، پس از تأیید سردبیر، به صفحۀ شخصیِ نویسنده در سامانه فرستاده خواهد شد؛
- مسئولیّت مطالب و محتوای مقاله برعهدۀ نویسنده است؛
- نشریّه در ویرایش ادبی و فنّی مقاله، برطبق موازین علمی، آزاد است؛
- حجم مقاله نباید بیش از بیست صفحه (تا 7500 واژه) باشد؛
- نام و نام خانوادگی و مرتبۀ علمی و دانشگاه محلّ تدریس یا تحصیل و رشتۀ تحصیلیِ نویسنده/ نویسندگان و، همچنین، رایانامۀ دانشگاهیِ نویسندۀ مسئول و شمارۀ تلفن همراهِ او حتماً در سامانۀ نشریّه قید شود؛
- نویسندگان مقاله نباید بیش از سه نفر باشند؛
- مشخّصات همۀ نویسندگان باید در برگۀ موجود در سامانه درج و همچنین صورت کامل‌ترِ آن، به این شرح، جداگانه در سامانه بارگذاری شود:
ـ سِمَت نویسنده یا نویسندگانی که عضو هیئت علمی هستند (اعمّ از استادیار، دانشیار یا استاد)، و نیز گروه درسی و دانشگاه محلّ تدریسِ آنان باید مشخّص شود؛ وگرنه از عنوان «دانشجو» یا «دانش‌آموخته» با ذکرِ رشته و دانشگاه محلّ تحصیل استفاده شود؛
- ارسال مقاله صرفاً از طریق سامانۀ نشریّۀ نامۀ فرهنگستان به نشانیِ nf.apll.ir امکانپذیر است؛
- مقالات دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری و نیز دانش‌آموختگان کارشناسی ارشد باید، با نظارت مؤثّر یکی از اعضای هیئت علمیِ دارای دکتریِ تخصّصی یا یک دانش‌آموختۀ دکتری، تألیف و نام او نیز جزء اسامیِ نویسندگان قید شود.
یادآوری: ترتیب ذکر نام نویسندگان و درج عنوان «نویسندۀ مسئول» در گواهیِ پذیرش براساسِ اطّلاعاتی است که نویسندۀ مسئول در سامانه در زمان ارسال مقاله وارد کرده است. بنابراین، ضروری است ترتیب نام نویسندگان و انتخاب «نویسندۀ مسئول»، قبل از ارسال مقاله، به اجماعِ نظر نویسندگان مقاله رسیده باشد. به‌هیچ‌وجه، تغییر سِمَت و ترتیب ذکر نام نویسندگان بعد از صدور گواهیِ پذیرش امکانپذیر نیست.
- اجزای مقاله
- عنوان مقاله باید گویا و بیانگر محتوای آن باشد؛
- مشخّصات نویسنده/ نویسندگان، به‌شیوه‌ای که در «ویژگی‌های کلّی» گذشت، ذکر شود؛
- چکیدۀ فارسی (200-250 کلمه) در آغاز مقاله (با اندازۀ قلم 11) و چکیدۀ انگلیسی در پایانِ آن (با همان تعداد کلمه و با اندازۀ قلم 10) دربردارندۀ نگاهی کلّی به مسئله، هدف، روش تحقیق و یافته‌‌ها باشد؛
- کلیدواژهها در انتهای دو چکیدۀ فارسی و انگلیسی (شامل ۵ تا ۷ واژۀ تخصّصیِ مرتبط با موضوع مقاله و مذکور در چکیده) میآید؛
- متن مقاله باید شامل مقدّمه‌ایدر زمینۀ «بیان مسئله»، «هدف پژوهش» و «پیشینۀ پژوهش»، «پرسش‌ها و فرضیّه‌های پژوهشی» و دیگر اطّلاعات مرتبط باشد؛
- پیکرۀ اصلیِ مقاله بایدمبانیِ نظری، بحث و استدلال و تحلیل و تقسیم‌بندی‌های محتوایی را در بر داشته باشد؛
- نتیجه باید دربردارندۀ یافته‌های منطقی و مفیدِ برآمده از پژوهش‌های مقاله باشد؛
- پی‌‌نوشت شامل توضیحات طولانیِ ضروری است که پس از نتیجه میآید؛
- منابع پایانیِ مقاله بایدبرمبنای شیوه‌نامۀ نشریّه تنظیم شود.
ویژگی‌های ویرایشی و نگارشی
به‌منظورِ تسریع در آماده‌سازی و ویرایش مقالات، توجّه به نکات ذیل اکیداً توصیه میشود:
- رعایت زبان فارسیِ معیار و نثر علمی و به‌‌دور از عبارت‌پردازی‌های متکلّفانه؛
● رعایت رسم‌الخطّ مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی براساسِ دستور خطّ فارسی و مطابقت املاییِ واژه‌ها با فرهنگ املاییِ خطّ فارسی (تألیف علی‌اشرف صادقی و زهرا زندی مقدّم)؛
- استفادۀ به دور از از افراط و تفریط از معادل‌های مصوّب فرهنگستان برای واژه‌های بیگانه براساسِ آنچه در وبگاه فرهنگستان آمده است؛
- ویراسته و پیراسته بودن مقاله به‌لحاظِ ادبی و فنّی و حروف‌‌نگاری؛ ازجمله رعایت فاصله و نیم‌فاصله در میان کلمات و گذاشتن تشدیدها و همزه‌ها و حرکت‌گذاریِ لازم و به دور از افراط.
شیوۀ تنظیم متن
- عنوان اصلی مقاله با قلم 18 سیاه (Bold) IR Lotus و عناوین فرعیِ داخل متن با قلم 13 سیاه تنظیم شود؛
- متن مقاله با قلم 13 IR Lotus در محیط واژه‌‌پرداز 2010 (Word 2010) تنظیم شود؛
- عبارات لاتین درون‌متنی با قلم 11 Times New Romanو اسامی و عبارات ضروری یا دشوار لاتین درپانوشت با همان قلم و با اندازۀ 8 تنظیم شود؛
- فاصلۀ میان سطرهای متن مقاله 1 سانتی‌متر در نظر گرفته شود؛
- ابتدای هر بند (پاراگراف) با 5/0سانتی‌متر تورفتگی شروع شود. البتّه سطر نخستِ زیرِ هر عنوان نباید تورفتگی داشته باشد؛
- حاشیۀ متن مقاله از بالای صفحه باید 5/4 و از پایین 5/3 سانتی‌متر و از راست و چپ، هریک، 4/5 سانتی‌متر باشد؛
- اندازۀ قلم چکیده، کلیدواژهها، منابع پایانی، ارجاعات درون‌متنی و نیز عبارات توضیحی (که بین دو کمان قرار می‌گیرند)، نقل قول‌های مستقیم، شعرها (شامل ابیات و تک‌مصراع‌ها)، تاریخ‌های ولادت و وفات یا دورۀ حکومت و... (که بین دو کمان قرار می‌گیرند) و نیز محتویات جداول و نمودارها و توضیحات مربوط به آن‌ها و همچنین توضیحات تصاویر قلم ۱۱ IR Lotus در نظر گرفته شود؛
- برای متمایز کردن واژه‌ها یا عباراتی که به‌هر‌دلیل بر آن‌ها تأکید میشود، از قلم 10 سیاه (Bold) استفاده شود. در چنین مواردی، استفاده از گیومه یا حروف کج/ مایل (ایرانیک/ ایتالیک) صحیح نیست؛
- نقل قول‌های مستقیم طولانیِ مستقلّ از متن (بیش از دو سطر) در بندی جداگانه و با تورفتگیِ 1/5 سانتی‌متر (از سمت راست) و با قلم 11 IR Lotus تنظیم شود. (این‌گونه نقل قول‌ها در گیومه قرار نمی‌گیرند)؛
- بخش‌های مستقلّ مقاله با بخش 1، که به مقدّمه اختصاص دارد، شروع میشود. عنوان هر بخش اصلی با یک سطر فاصله و زیربخش‌ها با نیم‌سطر فاصله جدا و سیاه (Bold) نوشته میشود؛
- زیربخش‌های هر مقاله نباید از سه لایه تجاوز کند (مثال: 3-1-4 که بیانگر زیربخشی از بخش سوم مقاله است)، یعنی شمارۀ عنوان حدّاکثر نشان‌دهندۀ سه بخش باشد نه بیشتر. برای مثال، زیربخشِ ۳-۱-۴-۲، که به چهار بخش اشاره دارد، پذیرفته نیست (مگر در موارد استثنایی).
- از افراط در درج پانوشت و پی‌‌نوشت پرهیز شود؛
- شمارۀ پانوشت‌ها در هر صفحه باید با عدد 1 شروع شود و، بعد از عدد، کمانِ بسته قرار گیرد، به این صورت: 1)؛امّا شمارۀ پی‌‌نوشت‌ها از آغاز تا پایانِ مقاله باید دنباله‌‌دار (مسلسل) باشد و، به‌منظورِ تفکیک از شمارۀ پانوشت‌ها، در بین دو کمان قرار گیرد، به این صورت: (1)؛
- پا‌نوشت‌های کوتاه، مانند اسامی خاصّ و برخی اصطلاحات کوتاه علمی (لاتین و فارسی)، به‌صورتِ ستونی تنظیم شود؛
- شکل کامل اختصارات ناآشنا (در اوّلین کاربرد) در پانوشت ذکر شود؛
- چنانچه در نگارش مقاله از منابع مالیِ سازمان‌ها یا نهادهای خاصّی استفاده شده است، در پانوشت باید به این مطلب اشاره شود.
- همۀ جداول، نمودارها و تصاویر باید شمارۀ پیاپی داشته باشد؛
- در واج‌‌نویسیِ داده‌‌های مربوط به زبان یا گویش‌های ناآشنا، از قلم Doulus Sil IPA استفاده شود؛
- اشعار باید در درون جدول تنظیم شود؛
- برای عناوین کتاب‌ها و دانشنامه‌ها و نشریّات، که در متن و ارجاعات درون‌متنی و منابع آمده است، از حروف کج/ مایل استفاده میشود، امّا عناوین مقاله‌ها داخل گیومه )«»( قرار می‌گیرد.
شیوۀ ارجاع به منابع
- ارجاع درون‌متنی
- ارجاعات درون‌متنی بین دو کمان و بدین‌صورت تنظیم شود: (نام خانوادگیِ نویسنده، ویرگول، حرف «ج» و شمارۀ جلد [چنانچه اثر جلدهای متعدّد داشته باشد]، حرف «ص»، شمارۀ صفحه). مثال: (دهخدا، ج 3، ص 200)؛
- در ارجاعات درون‌متنی، چنانچه دقیقاً به همان منبع پیشین (یعنی همان نویسنده امّا به صفحه‌ای دیگر) ارجاع داده شود (یعنی، بین دو ارجاع، منبع جدیدی ذکر نشده باشد)، به‌جای تکرار نام آن منبع، از کلمۀ «همان» استفاده میشود؛ برای نمونه، در مثالِ زرّین‌کوب: (همان، ص 49)؛
- چنانچه مؤلّفی دو یا چند اثر داشته باشد، ضمن رعایت ترتیب الفباییِ نام کتاب‌ها (و بدون درنظرگرفتن سال نشرِ آن‌ها) در تنظیم فهرست منابع پایانی ــ‌که متعاقباً ذکر خواهد شدــ پس از نام نویسنده، به‌ترتیب، شمارۀ 1، 2، 3 و... لحاظ میشود. مثلاً، اگر در متن مقاله از دو کتابِ پلّه‌پلّه تا ملاقات خدا و فرار از مدرسه (تألیف عبدالحسین زرّین‌کوب) استفاده شده باشد، در منابع پایانی به‌صورتِ زرّین‌کوب 1 و زرّین‌کوب2 تنظیم الفبایی می‌شوند و در ارجاع‌دهیِ درون‌متنی این‌گونه عمل میشود:
- چنانچه در متن مقاله پی‌درپی به یک اثرِ آن مؤلّف ارجاع داده شود، در ارجاعات بعدی، به‌جای تکرار نام نویسنده (مثلاً «زرِّین‌کوب 1»)، از کلمۀ «همان» استفاده میشود؛
- امّا چنانچه بلافاصله به اثرِ دیگری از همان نویسنده (مثلاً «زرِّین‌کوب 2») ارجاع داده شود (و، بین این دو ارجاع از این نویسندۀ واحد، به اثر نویسنده‌ای دیگر ارجاع داده نشده باشد)، به‌جای «زرِّین‌کوب 2» از عبارتِ «همو 2» استفاده میشود؛
- در ارجاع درون‌متنی به منابع غیر فارسی (لاتین) نیز دقیقاً به‌شیوۀ منابع فارسی عمل میشود، با این تفاوت که به‌جای «همان» از «ibid» و به‌جای «همو» از «id» استفاده میشود.
- ارجاع منابع پایانی
- در فهرست منابع، فهرست مقالات و دیگر آثار از فهرست کتاب‌ها تفکیک نمی‌شود؛
- اطّلاعات کتاب‌شناختی منابع فارسی و عربی (کتاب/ اثر تألیفی، اثر ترجمه‌شده، مقاله، پایان‌نامه، نسخ خطّی و اسناد، دانشنامه‌ها و مجموعه‌مقالات، و وبگاههای اینترنتی) و لاتین (با تفکیک منابع لاتین) به‌ترتیبِ حروف الفبا در پایان مقاله و به این صورت تنظیم میشود:
کتاب: نام خانوادگیِ نویسنده، نام نویسنده، نام کتاب به‌صورتِ مایل، نام ناشر، نوبت چاپ، محلّ انتشار و سال نشر. مثال:
زرّین‌کوب، عبدالحسین، پلّه‌پلّه تا ملاقات خدا (درب‍ارۀ زن‍دگ‍ی، ان‍دی‍ش‍ه و س‍ل‍وک مولانا ج‍لال‌ال‍دّی‍ن روم‍ی)، علمی، چاپ پنجم، تهران 1372.
دهخدا، علی‌اکبر، امثال و حکم، ج 3، امیرکبیر، چاپ پنجم، تهران 1361.
- در ذکر نام مؤلّفان قدیمی، نام مشهور آنان و آنچه روی جلد کتاب یا صفحۀ عنوان آمده معیار است؛
- چنانچه نویسنده نامعلوم باشد، عنوان کتاب در آغاز قرار می‌گیرد و سیاه (بولد) میشود؛
- چنانچه مؤلّفی دو یا چند اثر داشته باشد، در تنظیم فهرست آثارِ او، ضمن رعایت ترتیب الفباییِ نام کتاب‌ها (و بدون درنظرگرفتن سال نشر آن‌ها)، دربابِ اوّلین اثر، این‌گونه عمل میشود:
ذکر نام خانوادگیِ نویسنده، درج شمارۀ 1 در درون دو کمان با درج یک واحد فاصله پس از نام خانوادگی، ویرگول، نام کوچک نویسنده، ویرگول، و ذکر دیگر اجزای کتاب‌شناختیِ اثر. و دربابِ آثار بعدیِ او، به درج یک نیم‌خطّ کوتاه و درج شماره‌های بعدی در درون دو کمان (با یک واحد فاصله پس از نیم‌خط) بسنده میشود. مثال:
امین‌پور، قیصر (1)، آینه‌های ناگهان، افق، تهران 1372.
ـــــــ (2)، دستورزبان عشق، مروارید، تهران 1387.
ـــــــ (3)، گل‌ها همه آفتابگردان‌اند، مروارید، تهران 1380.
- از سیاه (بولد) کردن یا قراردادنِ نام آثار در گیومه پرهیز شود؛
- عنوان فرعیِ کتاب در درون کمان و با قلم راست (غیر مایل) ذکر میشود؛
- در نام ناشر، کلمۀ «ناشر» یا «انتشارات» ذکر نمی‌شود؛ مگر درباب ناشرانی که کلمات مزبور جزء نام آن‌هاست، مانند «نشر مرکز» یا «نشر نی»؛
- در صورت نامعلوم‌بودن ناشر و محلّ و تاریخ نشر، به‌ترتیب از «بی‌نا»، «بی‌جا» و «بی‌تا» استفاده میشود.
اثر ترجمه شده:نام خانوادگیِ نویسنده، نام کوچک نویسنده، نام کتاب به‌صورتِ مایل، نام و نام خانوادگی مترجم، نام ناشر، محلّ انتشار و سال نشر. مثال:
برلین، آیزایا، ریشه‌های رومانتیسم، ترجمۀ عبداللّه کوثری، ماهی، تهران 1387.
مقاله: نام خانوادگیِ نویسنده، نام کوچک نویسنده، نام مقاله درون گیومه، نام نشریّه به‌صورتِ مایل، سال/ دورۀ نشریّه، شمارۀ پیاپی (با نشانۀ اختصاریِ «ش»)، ماه و سال نشر، شمارۀ صفحۀ آغاز و پایان مقاله. مثال:
فتوحی، محمود، «تعامل مولانا جلال الدّین بلخی با نهادهای سیاسی قدرت در قونیّه»، زبان و ادبیّات فارسی، سال 21، ش 74، بهار 1392، ص 49-68.
- اگر تعداد نویسندگان مقاله دو نفر باشد، ابتدا نام خانوادگی مؤلّفِ اوّل و سپس ویرگول و نام مؤلّفِ اوّل میآید و دربابِ نویسندۀ دوم این‌گونه عمل میشود: نام مؤلّف، حرف واو عطف، نام خانوادگی مؤلّف. مثال: (کریمی، احمد و علی محمّدی)؛
- اگر تعداد نویسندگان مقاله بیش از دو نفر باشد، ذکر نام نویسندۀ اوّل کافی است و، پس از آن، در مقالات فارسی عبارتِ «و دیگران» و در مقالات انگلیسی عبارتِ «et al.» میآید؛
پایان‌نامه/ رساله: نام خانوادگیِ دانشجو، نام کوچک دانشجو، عنوان پایان‌نامه درون گیومه، نام و نام خانوادگیِ استاد راهنما و ذکر عبارت «به‌راهنماییِ» قبل از آن، مقطع تحصیلی، نام دانشگاه، سال و ماه دفاع از پایان‌نامه. مثال:
امین‌پور، قیصر، «سنّت و نوآوری در شعر معاصر»، به‌راهنماییِ محمّدرضا شفیعی کدکنی، دانشگاه تهران، بهمن 1376.
نسخ خطّی و اسناد: نام مشهور مؤلّف، عنوان کتاب یا رسالۀ خطّی یا نسخۀ عکسی (با حروف مایل)، شمارۀ نسخه، محلّ نگهداری.
- در ارجاع به اسناد تاریخی، این موارد ذکر میشود: عنوان سند، شمارۀ طبقه‌بندی و دسترسی، نام بایگانی؛
- در ارجاع به میکروفیلم‌‌ها، افزون بر مشخّصات کتاب، ذکر شمارۀ میکروفیلم و محلّ نگهداری نیز لازم است؛
- چنانچه نام نویسندۀ نسخۀ خطّی نامشخّص باشد، عنوان سند در آغاز قرار می‌گیرد و سیاه میشود.
دانشنامه‌ها و مجموعه‌مقالات: نام خانوادگیِ مؤلّف، نام کوچک مؤلّف، عنوان مدخل یا مقاله (درون گیومه)، عنوان دانشنامه یا مجموعه‌مقالات (با حروف کج/ مایل)، نام سرپرست یا گردآورنده یا سرویراستار، ناشر، شمارۀ جلد، محلّ نشر، ماه و سال نشر، شمارۀ صفحات آغاز و پایان مدخل یا مقاله.
وبگاههای اینترنتی: نام خانوادگیِ مؤلّف، نام کوچک مؤلّف، عنوان مقاله یا نوشته (داخل گیومه)، نام وبگاه، نشانی الکترونیکیِ آن، تاریخ درج مطلب در وبگاه (با ذکر سال و ماه و روز).
- ارجاع به مطالب اینترنتی در حدّ ضرورت و زمانی است که منابع مکتوب در آن زمینه موجود نباشد.
پیگیری مقاله
- چنانچه مقالۀ علمیـپژوهشی مطابق با ویژگی‌های کلّی یادشده تنظیم نشده باشد، قبل از بررسی، برای اصلاحات، به نویسندۀ مسئول برگردانده میشود؛
- نقد و نظرهای داوران صرفاً برای نویسندگانی ارسال میشود که مقالۀ آنان به شرط اصلاح و داوری مجدّد پذیرفته شده باشد؛
- مقالاتی که، از نظر داوران، علمی‌ـ ترویجی تشخیص داده شود یا ــ‌ضمن پذیرفته‌شدن‌ــ امتیاز لازم را کسب نکرده باشد، با نظر موافق نویسندۀ مسئول، با قید «علمی‌ـ‌ترویجی» منتشر میشود؛
- نویسندگان مسئولِ مقالات می‌توانند فرایند داوریِ مقاله را از طریق صفحۀ شخصیِ خود در سامانۀ نشریّه پیگیری کنند؛
- در هر مرحله از داوری، چنانچه پس از یک ماه از تغییر قبلی، اتّفاقی جدید در سیر بررسیِ مقاله نیفتاد، نویسندۀ مسئول می‌تواند با شماره‌تلفن 88642362-021 روند بررسی مقاله را پیگیری کند.
هزینۀ انتشار مقاله
نامۀ فرهنگستان در صورت پذیرش نهاییِ مقاله، از مؤلّفان بیرون از فرهنگستان، مبلغ 3،000،000 ریال هزینۀ انتشار دریافت خواهد کرد. به‌همین‌منظور، لازم است پس از اعلام دفتر نشریّه مبلغ یادشده به شماره شبای «420100004001003103004797» و شناسۀ واریز «362222222222222222222222222222» به‌نامِ «درآمد اختصاصی فرهنگستان زبان و ادب فارسی» نزد بانک «مرکزی» واریز و تصویر برگۀ واریزی در سامانه بارگذاری شود.
[1]. مقصود مقالات دانشگاهی یا اصطلاحاً مقالات علمیـپژوهشی است.